Svet Tominog jevanđelja

Ranih devedesetih godina, u studijama Tominog hrišćanstva prevladavala je hipoteza da je ovaj ranohrišćanski dokument nastao u Istočnoj Siriji, verovatno u oblasti grada Edese. Manji broj naučnika je zastupao nešto stariju i konzervativniju tezu da je ono napisano tamo gde je i pronađeno – u Egiptu. Ispitivanje porekla rane hrišćanske zajednice pod neobičnim imenom naaseni, koja je koristila ovaj spis kao svoje jevanđelje, dovodi u pitanje kako egipatsku, tako i istočnosirijsku hipotezu o njegovom poreklu i putevima prenošenja. Iako bi se osnovano moglo tvrditi da su bar neke od Isusovih izreka iz Jevanđelja po Tomi zapisane još u prvom veku, ključni pomak u razvoju tog dela bio je, zapravo, vezan uz njegovu naknadnu gnostičku redakciju. Glavna razlika između Tome i sinoptičkih jevanđelja, koja su imala sličnu, ali ne identičnu povest redakcije, jeste baš u tome što je prvo jevanđelje nastajalo u izrazitijem sinkretističkom miljeu koji je vrlo rano, verovatno još tokom prvog veka, poprimio gnostička obeležja. Ovaj pravac istraživanja vodi potom direktno u Malu Aziju, tačnije u oblast grada Hijerapolisa u Frigiji. Analiza imena, porekla, kao i mitologije, doktrine i rituala sekte naaseni pomogla je da se izvedu i neki koherentniji zaključci o njenom identitetu. Ova knjiga se, nakon punih trinaest godina, sada prvi put objavljuje na srpskom jeziku. Prevod Jevanđelja po Tomi Novice Petrovića objavljen je u posebnom dodatku ove knjige. Taj prevod je izvorno publikovan, pored drugih spisa iz biblioteke Nag Hamadi, u knjizi Gnostički tekstovi (Alef, Gradac, Čačak, 1992), a sačinjen je na osnovu engleskog prevoda Tominog jevanđelja.