Etnografska slika slavonske vojne granice

Spiridon Jović (Petrinja, 1801.–Beč, 1836), autor Etnografske slike slavonske vojne granice, umro je kao neplaćeni graničarski praktikant, istog dana kada je dobio rješenje o plati. U književnosti se pojavio kao izdavač almanaha Srpska zora u Beču (1836), pripovjedač (pisao na njemačkom i srpskom) i ostao poznat kao autor čuvene, rado pjevane pesme „Spomen”: Sećaš li se onog sata Kad si meni oko vrata Bele ruke savila. Njegov najznačajniji rad je danas u knjizi koja se pojavila u izdanju Čigoja štampe, inače pisan na njemačkom jeziku, a objavljen 1835. Zahvaljujući prevodu Strahinje Kostića i priređivačkom trudu docenta dr Slavice Garonje to je tek sada dobilo oblik knjige. Zašto je ovo izdanje važno? Ono predočava (ili barem tom otkriću daje oblik knjige) osnovne oblasti života srpskog naroda pod krajiškom upravom, od opštih geografskih karakteristika zemlje i sastava stanovništva, preko načina stanovanja, oblika domaćeg života, običaja, nošnje, važnih događaja u životu pojedinca i zajednice kao što su rođenje, svadba, pogreb, domaće zabave, odlazak u rat. Pri tome Jović u svoje opise unosi obilje konkretnih, životnih pojedinosti, daje atmosferu kućnog života, večernjih okupljanja na prelima, rastajanja pred polazak u rat, prosidbenih procedura i svadbenih svečanosti s anegdotskim pojedinostima. Sve to daje Jovićevom pripovijedanju izuzetnu živost, koja se takmiči s najboljim stvarima napisanim u ovoj oblasti, dakle sa spisima Vuka Karadžića. Ako se zna da u to vrijeme tek Vuk Kardžić tek počinje opisivati narodni život i običaje, onda je ovaj rad Spiridona Jovića jedna od naših prethodnica u ovom poslu. Izvanredan stilist, sa smislom za pojedinost, za scenu, sliku, anegdotu, sklon duhovitim komentarima i primjerima, analitičan i kritičan, Spiridon Jović je dao izvanrednu sliku života dijela srpskog naroda u Vojnoj granici.